Ölçme ve Doğrulama
Operasyonel sınırları belirleyin
Organizasyonel sınırlara dayanarak operasyonel (veya faaliyet) sınırlarınızı belirleyin; ilgili emisyon kaynaklarını veya faaliyetlerini tanımlayın ve bu emisyon kaynaklarını ve faaliyetlerini üç kapsam ve emisyon kategorisine göre sınıflandırın.
GHG Protokolü kılavuzuna göre kapsam 3 emisyonlarının ölçülmesi isteğe bağlı olsa da, en iyi uygulama aşağıdaki nedenlerden dolayı bu emisyonların dir:
Kapsam 3 emisyonları genellikle bir şirketin karbon ayak izinin en yüksek payını oluşturmakta olup Kapsam 1 ve 2'den ortalama 11 kat daha yüksek bir orana sahiptir. Sonuç olarak, kapsam 3 önemli karbonsuzlaştırma fırsatlarını temsil etmektedir
Kapsam 3 emisyonlarının muhasebeleştirilmesi, düzenleyiciler, gönüllü raporlama standartları (örn. SBTi) ve yatırımcılar
1. Şirketinizi faaliyet sınırlarını belirlerken kullanılacak en iyi uygulamalar
GHG Protokolüne göre şirketler, tanımlanmış organizasyonel sınırları dâhilinde kapsam 1 ve 2 emisyonlarının tamamını hesaba katmak zorundadır. Kapsam 3'ün raporlanması şu anda isteğe bağlı olsa da, şirketler değer zincirlerinin karbon ayak izinin çoğunun doğrudan kontrolleri dışında kalan kapsam 3 emisyonlarıyla ilişkili olduğunun giderek daha fazla farkına varmaktadır.
Aslında , büyük bir değer zincirine sahip olan pek çok sektör için kapsam 1 ve 2 emisyonları, değer zincirinde oluşan emisyonlardan (kapsam 3) önemli ölçüde daha düşüktür. Bu durum, onları aynı anda hem en önemli emisyonlar hem de yönetilmesi en zor olanlar yapmaktadır. İşletmeler, Kapsam 3 emisyonlarının şirketin toplam sera gazı emisyonlarının %40'ını aşması durumunda Kapsam 3 hedefini dâhil etmelerini gerektiren Bilime Dayalı Hedefler Girişimi (SBTi) gibi gönüllü standartlar nedeniyle artan bir taleple karşı karşıya kalmaktadır. Buna ek olarak, Avrupa Birliği'nin Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (CSRD) gibi düzenlemeleri de Kapsam 3 raporlamasını gerektirmektedir. Sonuç olarak, artık faaliyet sınırlarının tüm emisyon kapsamlarını ve ilgili kapsam 3 kategorilerini içermesi en iyi uygulama olarak kabul edilmektedir.
1.2. Kapsam 3 emisyon kategorileri için önerilen asgari sınırlar
Sera Gazı Protokolü, Kapsam 3 içerisinde 15 kategori tanımlamakta ve bunların her birinin sayısallaştırılmasına yönelik farklı yaklaşımlar hakkında kapsamlı kılavuzluk sağlamaktadır. Sera Gazı Protokolü her bir kapsam 3 kategorisi için dikkate alınması gereken asgari sınırları tanımlamaktadır. Ek karbonsuzlaştırma fırsatlarını belirlemek için isteğe bağlı sera gazı emisyon aşamalarının kapsanması, değer zinciri boyunca meydana gelen toplam emisyonların daha kapsamlı bir resmini verecektir.
Tablo: Yukarı akış için kapsam 3 emisyonları
Yukarı akış için kapsam 3 emisyonları | Kategori tanımı | Asgari sınırlar |
1. Satın alınan ürün ve hizmetler | Raporlamayı yapan şirket tarafından raporlama yılı içinde satın alınan veya edinilen ve ancak Kategori 2-8'de başka şekilde yer almayan mal ve hizmetlerin madenden çıkarılması, üretimi ve nakliyesi.Örneğin: ekipman parçaları, altyapı için inşaat malzemeleri, ofis malzemeleri. | Satın alınan ürün ve hizmetlerin tüm yukarı akış için (beşikten kapıya*) emisyonları |
2. Sermaye ürünleri | Raporlama yapan şirket tarafından raporlama yılı içinde satın alınan veya edinilen sermaye ürünlerinin madenden çıkarılması, üretimi ve nakliyesi.Örneğin: tesislerde kullanılan makineler. | Satın alınan sermaye ürünlerinin tüm yukarı akış (beşikten kapıya*) emisyonları |
3. Yakıt ve enerji ile ilgili faaliyetler | Raporlama yapan şirket tarafından raporlama yılı içinde satın alınan veya edinilen ve halihazırda kapsam 1 veya kapsam 2'de muhasebeleştirilmemiş olan yakıt ve enerjinin madenden çıkarılması, üretimi ve nakliyesi. | Satın alınan yakıtların ve elektriğin yukarı akış emisyonları için: Satın alınan yakıtların tüm yukarı akış (beşikten kapıya) emisyonları ( ham madde çıkarımından yanma noktasına kadar, ancak yanma hariç) |
4. Yukarı akış nakliyesi ve dağıtımı | Raporlama yapan şirket tarafından raporlama yılı içinde satın alınan ürünlerin bir şirketin birinci kademe tedarikçileri ile kendi operasyonları arasındaki nakliyesi ve dağıtımı (raporlama yapan şirketin sahibi olmadığı veya kontrol etmediği araç ve tesislerde).Raporlama yapan şirket tarafından raporlama yılı içinde satın alınan, gelen lojistik, giden lojistik (örneğin satılan ürünler) ve bir şirketin kendi tesisleri arasındaki nakliyesi ve dağıtımı (raporlama yapan şirketin sahibi olmadığı veya kontrol etmediği araç ve tesislerde) dâhil olmak üzere nakliye ve dağıtım hizmetleri. Örneğin: kamyon, demiryolu veya gemi ile taşınan parçalar veya ham maddeler. | Nakliye ve dağıtım hizmetleri sağlayıcılarının araç ve tesis kullanımı sırasında ortaya çıkan kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonları (örn. enerji kullanımından kaynaklanan). |
5. Operasyonlarda üretilen atıklar | Raporlama yapan şirket tarafından raporlama yılı içinde şirketin faaliyetlerinde ortaya çıkan atıkların bertarafı ve işlenmesi (raporlama yapan şirketin sahibi olmadığı veya kontrol etmediği tesislerde).Örneğin: kullanımdan kaldırılan ekipman gibi atıkların güvenli bir şekilde bertaraf edilmek üzere başka alanlara nakliyesi. | Atık yönetimi tedarikçilerinin atık bertarafı veya işlemesi sırasında ortaya çıkan kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonları. |
6. İş seyahatleri | Raporlama yılı boyunca çalışanların işle ilgili faaliyetler için nakliyesi (raporlama yapan şirkete ait olmayan veya şirket tarafından işletilmeyen araçlarla).Örneğin: araç kiralama, uçak veya tren seyahatleri. | Nakliyecilerin araç kullanımı sırasında ortaya çıkan kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonları (örn. enerji kullanımından kaynaklanan). |
7. Çalışanların işe gidiş gelişleri | Raporlama yapan şirketin çalışanlarının raporlama yılı boyunca evleri ile iş yerleri arasındaki ulaşımı (raporlama yapan şirkete ait olmayan veya şirket tarafından işletilmeyen araçlarla)Örneğin: çalışanların tesislere kişisel araçlarıyla veya otobüsle gidip gelmeleri. | Çalışanların ve ulaşım hizmeti sağlayıcılarının araç kullanımı sırasında ortaya çıkan kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonları (örn. enerji kullanımından kaynaklanan). |
8. Yukarı akışta kiralanan varlıklar | Raporlama yapan şirketin raporlama yılında şirket (kiralayan) tarafından kiralanan ve kapsam 1 ve kapsam 2'ye dâhil edilmeyen varlıkların işletilmesi kiralayan tarafından raporlanır. | Şirketin kiralanan varlıkları işletmesi esnasında kiraya verilenlerden ortaya çıkan kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonları (örneğin, enerji kullanımından kaynaklanan). |
Kaynak: Sera Gazı: Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı
*Beşikten kapıya ne anlama gelir?
Beşikten kapıya emisyonlar, satın aldığınız ürünlerin şirketiniz tarafından teslim alındığı noktaya kadar olan yaşam döngüsünde meydana gelen tüm emisyonları içermektedir. Bu nedenle, beşikten beşiğe emisyonlar tedarikçilerinizin kapsam 1 ve 2 emisyonlarının ötesine geçer ve aşağıdaki unsurları içerebilir:
Ham maddelerin çıkarılması
Tarımsal faaliyetler
İmalat, üretim ve işleme
Yukarı akış faaliyetleri için tüketilen elektrik üretimi
Yukarı akış faaliyetlerinden kaynaklanan atıkların bertarafı/arıtılması
Arazi kullanımı ve arazi kullanım değişikliği
Malzeme ve ürünlerin tedarikçiler arasında nakliyesi
Satın alma öncesindeki diğer faaliyetler
Tablo: Aşağı akış kapsam 3 emisyonları
Aşağı akış kapsam 3 emisyonları | Kategori tanımı | Asgari Sınırlar |
9. Aşağı akış nakliyesi ve dağıtımı | Raporlama yapan şirket tarafından raporlama yılı içinde satılan ürünlerin, perakende ve depolama (raporlama yapan şirkete ait olmayan veya şirket tarafından işletilmeyen araçlarla ve tesislerde) dâhil olmak üzere, raporlama yapan şirketin faaliyetleri ile son tüketici arasında nakliyesi ve dağıtımı (raporlama yapan şirket tarafından ödenmemişse).Örneğin: kamyon, demiryolu, gemi ile taşınan ürünler (bitmiş veya ara ürünler). | Nakliyeciler, dağıtıcılar ve perakendecilerin araç ve tesis kullanımı sırasında ortaya çıkan kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonları (örn. enerji kullanımından kaynaklanan). |
10. Satılan ürünlerin işlenmesi | Raporlama yılında satılan ara ürünlerin alt şirketler (örn. üreticiler) tarafından işlenmesi. Örneğin: konsantre ürünün harici bir üçüncü tarafça işlenmesi | Alt şirketlerin işleme sırasında ortaya çıkan kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonları (örn. enerji kullanımından kaynaklanan). |
11. Satılan ürünlerin kullanımı | Raporlama yapan şirket tarafından raporlama yılı içinde satılan ürün ve hizmetlerin nihai kullanımı.Örneğin: şirketiniz tarafından satılan teknolojik cihazların kullanımı. | Satılan ürünlerin, beklenen kullanım ömürleri boyunca kullanımından kaynaklanan emisyonlar (yani, son kullanıcıların ürünleri kullanımından kaynaklanan kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonları: kullanım sırasında doğrudan enerji (yakıt veya elektrik) tüketen ürünler; yakıtlar ve ham maddeler; ve kullanım sırasında yayılan sera gazlarını içeren veya kullanım sırasında bu gazları oluşturarak emisyon üreten sera gazları ve ürünler). |
12. Kullanım ömrü sonu işlemleri | Raporlama yapan şirket tarafından satılan ürünlerin (raporlama yılı içinde) kullanım ömrü sonunda oluşan atığının bertarafı ve arıtılması.Örneğin: nihai ürünlerin bertarafı, geri dönüşümü veya yakılması. | Atık yönetimi şirketlerinin satılan ürünlerin bertarafı veya işlenmesi sırasında ortaya çıkan kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonları. |
13. Aşağı akışta kiralanan varlıkları | Raporlama yapan şirketin (kiralayan) sahip olduğu ve raporlama yılında diğer kuruluşlara kiralanan, kapsam 1 ve kapsam 2'ye dâhil olmayan varlıkların işletilmesi kiralayan tarafından raporlanır. | Şirketin kiralanan varlıkları işletmesi esnasında kiraya verilenlerden ortaya çıkan kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonları (örneğin, enerji kullanımından kaynaklanan). |
14. Bayilikler | Raporlama yılında kapsam 1 ve kapsam 2'ye dâhil edilmeyen bayiliklerin işletilmesi bayilik veren tarafından raporlanmıştır. | Bayilik alanların bayilik işletimi sırasında ortaya çıkan kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonları (örn. enerji kullanımından kaynaklanan). |
15. Yatırımlar | Raporlama yılında kapsam 1 veya kapsam 2'ye dâhil edilmeyen yatırımların (öz sermaye ve borç yatırımları ve proje finansmanı dâhil) işletilmesi.Örnek: Şirketinizin üçüncü bir tarafça işletilen bir işleme tesisinde hissesi olması. | Organizasyon sınırlarına bağlı olarak - Kategori 15 bölümündeki GHG Protokolü raporunda daha fazla ayrıntı gerekmektedir. |
Kaynak: Sera Gazı: Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı
2. Şirketinizin sera gazı emisyon kaynakları
Şirketler, kapsam 3 kategorilerinin sıcak noktalarını belirlemek için üst düzey bir değerlendirme yapmayı düşünebilir. Bu yöntem, diğer verilerin hariç tutulması için bir gerekçe oluşturmaz (örneğin, sadece büyük kategorilerin raporlanması veya ölçümü kolay emisyon kaynaklarına odaklanılması) ve ilgili tüm emisyon kategorileri dâhil edilmelidir. Bununla birlikte, en önemli kapsam 3 kategorisini belirlemek, yüksek kaliteli, ayrıntılı veri toplama ve zaman içinde şirketinizin muhasebe olgunluğunu iyileştirme çabalarınızı önceliklendirmeniz açısından önemlidir.
2.1. Şirketinizin sera gazı emisyon kaynaklarını belirleyin ve kategorize edin
İlgili sera gazı emisyon kaynaklarını belirlemeye yönelik yaklaşımlar
GHG Protokolü kılavuzunu takip ederek şirket faaliyetlerinizin kapsamlı bir incelemesini yapmanız önemle tavsiye edilir. Bu alıştırmayı desteklemek ve şirketiniz için ilgili sera gazı emisyon kaynaklarını (özellikle kapsam 3 için) belirlemenize yardımcı olmak için, aşağıda açıklanan ve bir arada kullanılabilecek çeşitli yaklaşımlar vardır. Belirlenen sera gazı emisyon kaynaklarının önemlilik düzeyinden bağımsız olarak, ilgili tüm kategorilerin sera gazı envanterinde hesaplanması gerektiğini unutmayın.
A. Kapsam 3 envanterine dâhil edilecek ilgili kategorileri belirlemek için GHG Protokolü'nün 7 kriterini takip edin
Boyut:
Şirketin öngörülen toplam Kapsam 3 emisyonlarına önemli ölçüde katkıda bulunurlar.
Etki:
Şirketin üstlenebileceği veya etkileyebileceği potansiyel emisyon azaltmaları mevcuttur.
Risk:
Şirketin risk maruziyetine katkıda bulunurlar (örneğin, mali, düzenleyici, tedarik zinciri, ürün ve müşteri, dava ve itibar riskleri gibi iklim değişikliği ile ilgili riskler).
Paydaşlar:
Kilit paydaşlar (örneğin müşteriler, tedarikçiler, yatırımcılar veya sivil toplum) tarafından önemli kabul edilirler.
Dış kaynak kullanımı:
Bu kategoriler, daha önce kurum içinde gerçekleştirilen dış kaynaklı faaliyetler veya raporlama yapan şirketin sektöründeki diğer şirketler tarafından genellikle kurum içinde gerçekleştirilen ve raporlama yapan şirket tarafından dış kaynaklı olarak gerçekleştirilen faaliyetlerdir.
Sektör kılavuzluğu:
Bu kategoriler, sektöre özel kılavuzlar veya raporlar tarafından önemli olarak tanımlanmıştır. Bu tür dokümanlar mevcut olmadığında, CDP açıklamalarına veya emsal sürdürülebilirlik raporlarına bakmak en önemli kategorilerin belirlenmesine yardımcı olabilir.
Harcama / gelir analizi:
Bu kategoriler, yüksek düzeyde harcama gerektiren veya yüksek düzeyde gelir üreten (ve bazen yüksek sera gazı emisyonları ile ilişkili olan) alanlardır.
B. Üst düzey tarama yapmak için karbon değerlendirme araçlarından faydalanın
KOBİ İklim Merkezi, emisyonlarınızın ilk değerlendirmesi için kullanılabilecek bir araç geliştirmiştir. Buna ek olarak, GHG Protokolü daha spesifik kaynaklara sahiptir, Kapsam 3 internet sitesi Kapsam 3 hesaplama kılavuzuna bağlantılar, üçüncü taraf yaşam döngüsü veri tabanlarının bir listesi, hesaplama araçları ve bir Kapsam 3 çevrim içi kursu bulunmaktadır.
C. En önemlilerini belirlemek üzere benzer şirketlerin raporlamalarının dıştan içe bir analizini yapın (örneğin, benzer şirketlerin CDP veya sürdürülebilirlik raporlarını inceleyin)
Belirli sektörlerdeki şirketler için önemli olabilecek (emisyon büyüklüğü açısından) Kapsam 3 kategorileri aşağıda belirtilmiştir:
Otomotiv: satılan ürünlerin kullanımı
Kimyasallar: kullanımı ve satılan ürünlerin kullanım ömrü sonunda arıtılması
Ambalajlı Tüketici Ürünleri: satın alınan ürün ve hizmetler
Elektronik: satılan ürünlerin kullanımı
Gıda İşleme: satın alınan ürün ve hizmetler
Gaz Dağıtımı ve Perakende: satılan ürünlerin kullanımıLojistik: yukarı akış nakliyesi ve dağıtım
Petrol ve Gaz: satılan ürünlerin kullanımı
D. Sektöre özel hazırlanmış kılavuzlardan yararlanın
Bazı sektörler için, kapsam 3 muhasebesini desteklemek amacıyla sektöre özel sera gazı muhasebesi kılavuzları bulunmaktadır:
Kimya endüstrisi:
Sera gazı emisyonlarının hesaplanmasına ilişkin sektöre özel kılavuz
İnşaat sektörü:
Sera gazı emisyonlarının hesaplanmasına ilişkin sektöre özel kılavuz
2.2. Sektörlere göre Kapsam 3 emisyonlarının payı nasıl değişmektedir?
Sera gazı emisyonlarının değer zinciri boyunca dağılımı, şirketlerin faaliyet gösterdiği sektörlere göre önemli farklılıklar göstermektedir.
Çoğu sektörde kapsam 3 emisyonları değer zinciri emisyonlarının en büyük payını oluşturmaktadır.
Şekil: CDP tarafından bildirilen verilere göre emisyonların dağılımı
Kaynak: https://www.wbcsd.org/contentwbc/download/13299/194600/1
Örnek 1: Gıda ve içecek sektöründeki şirketlerin emisyon profili
Şekil: Toplam sera gazı emisyonlarının kaynağına göre %'si
Kaynak: GreenGauge, CDP
Örnek 2: çimento/beton sektöründeki şirketlerin emisyon profili
Şekil: Toplam sera gazı emisyonlarının kaynağına göre %'si
Kaynak: GreenGauge, CDP
Örnek 3: Bir yazılım şirketinin emisyon profili
Şekil: Toplam sera gazı emisyonlarının kaynağına göre %'si
Kaynak: GreenGauge, CDP
Şirketiniz, muhasebe sınırları belirlendikten sonra, kapsamları ve kategorileri dahilinde ölçülecek her bir sera gazı emisyonu kaynağını haritalayabilmelidir. Bir sonraki adım veri toplamaya geçmek olacaktır.